Morfologi - Morfem dan Jenisnya

1.     Morfem  ialah unit tatabahasa yang paling kecil yang mempunyai makna.

·   Morfem terdiri daripada satu unit dan tidak boleh dipecahkan kepada unit bermakna atau nahu yang lebih kecil, contohnya, kata "baca". "Baca" tidak akan berfungsi dan tidak memberikan makna jika dipecahkan kepada “ba” dan “ca”.

·   Sebaliknya, kata "membaca" boleh dipecahkan kepada dua morfem, iaitu "mem-" dan "baca".

·    Jadi, perkataan boleh terdiri daripada beberapa morfem.

·    Semua kata ialah mofem tetapi bukan semua morfem ialah kata.

2.     Morfem boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu morfem bebas dan morfem terikat.

·  Morfem bebas dapat berdiri sendiri dan mempunyai maksud tersendiri, misalnya: guru, rajin, sekolah, periksa.

·   Morfem terikat pula boleh berbentuk imbuhan, misalnya: “mem-”, “per-“, “-kan”, “ber-“. Morfem terikat atau imbuhan tidak mempunyai makna tetapi mempunyai fungsi tatabahasa atau nahu kerana boleh mengubah makna sesuatu kata dan seterusnya makna ayat.

·  Morfem terikat boleh mengubah bentuk kata. Contohnya imbuhan “ber-” dalam “berjalan” telah mengubah bentuk kata “jalan” daripada bentuk tunggal kepada bentuk terbitan.

·    Morfem terikat juga boleh mengubah golongan kata. Contohnya, akhiran “-an” dalam “makanan” telah mengubah golongan kata “makan” iaitu daripada golongan kata kerja kepada golongan kata nama (makanan).

·   Kata akar seperti “tani”, “tawa”, dan “tapa” juga merupakan morfem terikat kerana tidak mempunyai makna. Kata akar memerlukan morfem terikat lain untuk menjadi morfem bebas, contohnya “pe-” untuk kata “petani”.

Soalan STPM 2018

V

Klausa

III

II

I

1    Pernyataan yang manakah yang tidak benar tentang I?

A  Terbahagi kepada tiga jenis

B  Ada yang boleh berdiri sendiri

C  Ada yang mempunyai fungsi nahuan

D  Merupakan unit tatabahasa yang terkecil

Soalan tersebut meminta calon untuk memilih pernyataan yang tidak benar tentang I iaitu morfem. Oleh itu, calon perlu memahami ciri-ciri morfem. Jawapannya A iaitu terbahagi kepada tiga jenis. Morfem sebenarnya terbahagi kepada dua jenis sahaja iaitu morfem bebas dan morfem terikat. Jawapan B, C, dan D memang merupakan ciri morfem yang betul.